Modemuze
Symposium Designing Adornment, Questioning Beauty
Stedelijk Museum, 14 november 2021
Verslag door Nina Groeskamp (verschenen als blog op Modemuze)
De Françoise van den Bosch Stichting kent eenmaal per twee jaar de Françoise van den Bosch Prijs toe aan een sieraadkunstenaar met een internationaal invloedrijk oeuvre. De prijs is sinds 1980 een zeer belangrijke internationale waardering binnen de wereld van de sieraadvormgeving. De stichting is opgericht ter nagedachtenis aan grensverleggende sieraadontwerper Françoise van den Bosch (1944-1977) die met haar bijzondere oeuvre toonaangevend was voor de Nederlandse sieraadvormgeving van de vorige eeuw. Het doel van de Françoise van den Bosch Prijs is het stimuleren van de hedendaagse sieraden vormgeving, het belonen van een mid-career talent met een unieke stem en visie, en het zichtbaar maken van het hedendaagse sieraadontwerp. [1].
Lauren Kalman
De prijs is dit jaar uitgereikt aan de Amerikaanse beeldend kunstenaar, sieradenmaker en docent Lauren Kalman. Ze ontving de Françoise van den Bosch Prijs voor haar unieke stem en bijdrage op het gebied van hedendaags sieraden en toegepaste kunst. Kalman is momenteel gevestigd in Detroit maar groeide op in het midwesten van Amerika. Ze voltooide haar Master in kunst en technologie aan de Ohio State University en behaalde een Bachelor in Fine Arts met een focus op edelsmeden aan het Massachusetts College of Art. Haar werk is regelmatig te zien in tentoonstellingen in de Verenigde Staten en daarbuiten. Haar foto’s en objecten maken deel uit van vele internationale privé- en museumcollecties waaronder de Françoise van den Bosch collectie. [2].
Lauren Kalman, Device for Filling a Void (1), 2014-2021, Lauren Kalman, Bron: website Lauren Kalman.
In het interview voorafgaand aan de prijsuitreiking vertelt Lauren Kalman dat haar werk zich richt op zowel het maken van objecten, als het gebruik van die objecten in uitvoeringen – performances – voor de camera. De foto is een belangrijk onderdeel van haar werk. Het gaat Kalman om de verstilling en afstand die plaatsvinden wanneer je een fysiek lichaam vertaalt naar een afbeelding van een lichaam. Zelfs als het lichaam iets grotesks laat zien, ontstaat er door middel van fotografie een soort barrière tussen het lichaam en de beschouwer.
De objecten die Kalman maakt hebben betrekking op het lichaam en gelden als stukken die even draagbaar zijn als performatief. Haar werk ligt op het grensgebied tussen ambacht, performance en beeldende kunst. Kalmans multimediale focus maakt van het lichaam een metafoor waarmee Kalman uitdaagt en laat zien wat het ontwerpen van sieraden is of kan zijn. Ze werd unaniem door de jury verkozen voor haar verbreding van het concept lichaamsversiering.
Met haar werk onderzoekt ze het lichaam, gender, seks, schoonheid en macht, sociale constructies van schoonheidsidealen en de politiek van ambacht en het lichaam. Vooral de mond als open ruimte staat centraal en is een droombeeld en tevens signatuur dat Kalman telkens lijkt te achtervolgen. Het is voor haar een symbool voor macht, kracht en spanning. “… The mouth is erotic and seductive, but also in a time of COVID, it’s a place where disease is spread and where language comes from, so I’m really interested in these places of transgression.”[3].
Het symposium
Op 14 november 13:45 openden de deuren van het auditorium van het Stedelijk Museum Amsterdam naar de goud vergulde wereld van Lauren Kalman. Een donkere zaal verlicht met schaduwachtig blauw, zacht geroezemoes, en voorin de zaal een vitrine met één van Kalmans topstukken Devices for Filling a Void… (2015). Een verguld koperen mondstuk bevestigd op wit aardewerk. Daarachter, op een groot scherm, een mozaïek van Kalmans oeuvre. Eén voor één worden haar objecten afgebeeld op een fel witte achtergrond. De middag begon met het welkomstwoord door Martijn van Oosteroom, voorzitter van de Françoise van den Bosch Stichting en Amanda Pinatih, kunsthistoricus en design conservator van het Stedelijk Museum Amsterdam.
Lauren Kalman, Device for Filling a Void (4), 2014-2021, Lauren Kalman, Bron: website Lauren Kalman.
Het symposium onderzocht onderwerpen zoals schoonheidsidealen, commodificatie van schoonheid, de objectificatie van het vrouwelijk lichaam, zelf- en lichaamsbeeld en gender. Schoonheidsidealen zijn historisch verbonden met het vrouwelijk lichaam dat voortdurend onder de loep wordt genomen, geobjectiveerd en gecommercialiseerd. Schoonheidsidealen voeden het idee dat vrouwen onvolledig zijn en ‘verbetering’ nodig hebben in de vorm van opsmuk, make-up of cosmetische chirurgie. Lauren Kalman stelt deze ideeën met haar werk ter discussie en probeert enerzijds het vrouwelijk lichaam terug te winnen als een artistiek medium van kritiek en anderzijds te strijden tegen dominante overtuigingen en culturele normen en waarden [4].
Designing Adornment, Questioning Beauty, Auditorium Stedelijk Museum Amsterdam 2021, Stedelijk Museum Amsterdam, foto: Ernst van Deursen
Lauren Kalman, But if the Crime is Beautiful, 2016, Lauren Kalman, Bron: website Lauren Kalman.
Cultuurtheoreticus en feminist theorist dr. Meredith Jones verkende Kalmans werk in haar keynote lezing en plaatste het in de bredere context van de make-over cultuur en feministische theorieën van het lichaam.
De vergelijkingen die Jones maakte tussen haar theorie en de objecten van Kalman waren zeer treffend. Met name het begrip ‘the mask of femininity’ (het overacteren – performing -van vrouwelijkheid door middel van mode of het maken van een extra smalle taille, in een omgeving gedomineerd door mannen) en een handgemaakt masker van Kalman uit haar serie But if the Crime is Beautiful. Het tegenstrijdige van dit concept dat het veiligheid geeft maar je tegelijkertijd in een keurslijf dwingt. Het masker van Kalman is overdadig bezet met parels, goud en borduursels. Het masker overdrijft en speelt met vrouwelijkheid, en is tegelijkertijd verstikkend, net als the mask of femininity.
Lauren Kalman, Avatars 2015, Lauren Kalman, Bron: website Lauren Kalman.
Meredith Jones, 2021, foto: Ernst van Deursen
De stichting nodigt ieder jaar een jonge kunstenaar uit om de trofee voor de Françoise van den Bosch Prijs te ontwerpen. De prijs werd dit jaar ontworpen door sieraadontwerper en student Eleonora Radke. De trofee, geïnspireerd op het werk van Kalman, vormde een glazen ketting om de hals van Lauren Kalman. De titel Schmatzen (Duits voor smakken) verwijst naar Kalmans fascinatie met de mond en het lichaam. [5]. Hoe dat klinkt hoor je hier [geluidsfragment] .
Eleonora Radke, Schmatzen, 2015, bron: Eleonora Radke
Video Symposium
https://www.youtube.com/watch?v=PADME8XGSVo
Noten
[1] Website Stichting Françoise van den Bosch. “Stichting.” 2021, https://francoisevandenbosch.nl/category/stichting-nl/.
[2] Website Lauren Kalman. “About”. 2021, https://www.laurenkalman.com/about.
[3] Freedman, Isaiah. “Lauren Kalman combines the grotesque and the beautiful in her innovative art”. 2021, https://www.thenewshouse.com/entertainment/arts-and-culture/lauren-kalman-combines-the-grotesque-and-the-beautiful-in-her-innovative-art/
[4] Website Stichting Françoise van den Bosch. “Home”. 2021, https://francoisevandenbosch.nl/.
[5] Radke, Eleonora. “Instagram”. 2021, https://www.instagram.com/eleonora.radke/
Aanbevolen literatuur
Sanders, Beverly. American Craft, Lauren Kalman. American Craft Council, vol. 69 no. 5, 2009.
Media
https://www.youtube.com/watch?v=PADME8XGSVo
https://www.laurenkalman.com/
https://francoisevandenbosch.nl/
https://www.instagram.com/eleonora.radke/
https://siennapatti.com/project/lauren-kalman/